स्पर्धेच्या ओघात जगताना ……….प्रा. डॉ. शिवाजी भोसले

आयुष्यात खूप काही घडत, आणि फक्त आपणच त्याची समीक्षा करू शकतो. नाही फार कुणाल सांगता येत, नाही त्याची फार चर्चा करता येत. अवघड वळणावर तर फक्त आपण एकटेच असतो. आपली बरीचशी ताकद स्वतःशी लढण्यात आणि समजवण्यात जाते. सतत एक प्रकराची झुंज आपण आपल्या आयुष्यात करत असतो. खूप कमी वयात बऱ्याच गोष्टींचा अनुभव आला की ही कदाचीत असं होत असावं. त्याला बरेच जण Early Maturity पण म्हणतात. कस वागणं चांगल हा एक वेगळा विषय होऊ शकतो. पण विचारी माणसाला त्रास होतो हे मात्र निश्चित. आयुष्य हे Normal असू शकत का हा प्रश्न मला सतत पढायचा. पण आता पर्यंत तर कधी जाणवलं नाही.

लहान असल्या पासून स्पर्धा. मोठे झालो तरी स्पर्धा. ह्या स्पर्धा कधी आपल्या आयुष्यातून जाणार आहेत कि नाही ह्याचा विचार सुद्धा करणे व्यर्थ झाले आहे. झोपेत सुद्धा आपण कोणत्या न कोणत्या तरी स्पर्धेची तयारी करत असतो. मनात मात्र सतत एक प्रश्न पढायचा, यश हे स्पर्धेच्या परीक्षेतच आहे का. स्पर्धेच्या परीक्षेचा उद्देश जरी बदलत गेला तरी आपली मानसिक स्थिती मात्र तीच राहाते.

चौथीपर्यंत मला कोणत्या ही स्पर्धेची माहिती न्हवती आणि ना ही मला ती जाणून घेण्याची इच्छा होती. पाचवीत मात्र चित्र बदललं आणि मनाच्या विरुद्ध सैनिक स्कूल Entrance Exam च्या परीक्षेची तयारी करावी लागली. का करतोय, कश्यासाठी करतोय, त्यांनी काय साध्य होणर आहे काही ही माहिती न्हवते. पण वडील म्हणले की, कसल्याही परिस्थितीत ही परीक्षा पास झालीच पाहिजे.  त्या मध्ये तुझे उज्ज्वल भविष्य आहे. भविष्याचे मला माहीत न्हवते, पण वडिल लष्करात असल्यामुळे त्यांच्या रागाचा अनुभव मात्र होताच. माझे दुसरे मित्र तर ह्या परीक्षेची तयारी करत नव्हते. मी एकटाच ही तयारी करतोय कि काय असं जाणवू लागलं. त्यात सैनिक स्कूल ची एक वेगळीच प्रतिमा. भीती आई-वडीलांपासून दूर तिथेच राहून शिकण्याची जास्त होती. वडील घरी असले तरच तयारी, इतर वेळ आपल्याला पास व्हायचंच न्हवत. ह्या मानसिकतेतून तयारी जेम-तेम झाली. पास होण्याची फार अपॆक्षाही न्हवती आणि मुळातच मी ती कालांतराने विसरून ही गेलो होतो.

पण Written Exam पास झालो आणि सगळ चित्र बदललं. घरामध्ये आनंदोउत्सव साजरा होऊ लागला. वडिलांना पहिल्यांदाच मी दिलखुलास हसताना पाहिलं. त्यांच्या डोळ्यात अपेक्षाच मृगजाळ विणलेलं दिसू लागलं आणि मी न कळत स्पर्ध्येच्या माया जाळात अडकून गेलो.

स्पर्धेत आनंद असतो हे मला हळू हळू लक्ष्यात येऊ लागल. स्पर्धाच सर्वस्व असते आणि त्यातला आनंद उत्तमातला उत्तम असतो हे मला कळायला फार वेळ लागला नाही. मेडिकल पास होऊन मेरिट मध्ये नाव आल्यानंतर माझ्या विचारांची दिशा बदलणार होती हे मात्र निश्चित झालं होत. थोडक्यात मी बद्द्ललो होतो विचाराने आणि मानसिकतेने. जिंकण्याची जिद्ध निर्माण झाली होती. प्रत्येक वेळी आपण जिंकलोच पाहिजे हे मनात घर करून गेलं होत.

खेळ असो कि अभ्यास आपण जिंकलंच पाहिजे ह्या भावना मात्र कधी बळकट होत गेल्या हे लक्ष्यातच आलं नाही. ही स्थिती चांगली का वाईट हे लक्षात येण्यासाठी आयुष्याचा खूप वेळ जावा लागला. ही स्पर्धा मी मित्रांमध्ये पाहू लागलो. आपल्या टीम मध्ये असणाऱ्यांनी जिंकलच पाहिजे हा हट्ट इतरांवरती लादू लागलो.

नशिबाने सुद्धा साथ दिली. जिंकत गेलो,  यश ही प्राप्त झाले,  Medals ही भेटले. माझी चर्चा होऊ लागली,  माझ्या विना स्पर्धा होत नव्हती  ह्याचा अभिमान वाटू लागला. पण मन कधीच शांत झालं नाही. आयुष्यात फक्त स्पर्धाच महत्वाच्या असतात अस मला वाटू लागला. आणि दुर्दैव म्हणजे त्या वर्तुळातून बाहेर पडण्याचा मार्ग मला माहितीच न्हवता.  माझी स्तिथी त्या वीर योद्धा अभिमन्यूसारखी होती ज्याला विरोधी सैन्याचा कणा भेदायला तर येत होता पण त्यातून बाहेर कसे पडावे हे माहिती न्हवते. मी सुद्धा ह्या स्पर्ध्येच्या युगात उढी तर घेतली होती पण बाहेर कसे आणि कधी पडायचे हे मला खूप उशिरा कळले.

ज्यांनी कधी कोणत्या स्पर्ध्येत भाग घेतला नाही किवां कधी कोणती स्पर्धा जिंकली नाही त्याच्याकडे मी कधी पाहिलंच नाही. ना त्याचा कधी अभ्यास करायचा प्रयत्न केला. स्पर्ध्येच्या ओघात आपण काय गमावलय आणि आपल्याला काय प्राप्त झालय हे कळायला फार वेळ लागला.

मित्रहो, स्पर्धा आयुष्यात आवश्यक असतात ह्यात तीळ मात्र शंका नाही. पण त्याचा ओघ आणि व्याप्ती समजून घेणं गरजेचं आहे. आपल्या आयुष्यात आपण असंख्य स्पर्ध्येत सहभागी होत असतो. प्रत्येक स्पर्ध्येला तेवढीच व्याप्ती आणि महत्व आहे. जिंकण्याच्या ओघात जगण्याचं वर्तुळ छोट होत नाही ना ह्याची काळजी घेणं सुद्धा तितकेच महत्वाचे आहे.

for more news visit www.mahaedunews.com