विध्यार्थी मनाचे परिवर्तन: प्रा. सतीश केरकळ

” May I come in Sir ” असा आवाज आला आणि मी दरवाजाकडे पहिले.  समोर एक विद्यर्थिनी युनिफॉर्म मध्ये उभी होती, मी प्राचार्य केबिन मध्ये माझ्या Lecture ची तयारी करीत होतो. घड्याळात १०२० झाले होते आणि माझा तास १०३० ला होता. माझे अर्धे लक्ष विद्यर्थिनींकडे आणि बाकी खडू डस्टर नोट्स मध्ये होते. डिसेंबर १२ चा शेवटचा आठवडा होता आणि दुसरी सेमिस्टर नुकतीच सुरु झालेली होती,

मी त्या विध्यार्तीनीला थोड्या कडक आवाजात विचारले “बोला काय झाले” ? ती मुलगी थोडी घाबरली, तिला काय बोलावे ती सुचेना. तिला पाहून लक्ष्यात येत होते कि तिला काही अडचण आहे. पण असे  असंख्य प्रश्न घेऊन सतत विध्यार्थी केबिन मध्ये येत असतात. त्यांची कारण हि वेग – वेगळी असतात, काही महत्वाची तर बरेच अर्थहीन ही असतात. पण विध्यार्थीच्या दृष्टीकोनातून सगळे प्रश्न महत्वाचे असतात. सगळ्या प्रश्नांची मीमांसा करणे मात्र आवश्यक असते.

विद्यर्थिनी थोडी घाबरत घाबरत म्हणाली Sir, I have got a Problem , Please help me” . तिला थोडे Motivate करण्यासाठी मी म्हणालो ” For Every Problem , there is a SOLUTION”.

मी जितक्या सहजतेने ते म्हणालो तेवडा सोपा प्रसंग तर तो नक्कीच न्हवता.

ती घाबरत म्हणाली “Sir I want to SURRENDER” . मला त्यातून तिला नक्की काय म्हणायच होते ते काहीही कळलं नाही. तसेच Lecture ची वेळ होत आल्यामुळे मी थोडा upset झालो आणि पटकन म्हणालो ” मला तुझी भाषा समजत नाही स्पष्ट काय ते सांग ” त्या वर  तिचे शब्द ऐकून मी हादरलो.” Sir I Want to do SUICIDE “.

थोड्या वेळा साठी मी स्तबध्द झालो. माझ्या तोंडातून शब्द फुटले नाहीत. मी त्या मुली कडे पहिले आणि काय बोलावे ह्याचा विचार करू लागलो. पण तिला वेळ देऊन समजून घेणे हि मात्र काळाची गरज होऊन गेली होती. हातातल्या सर्व गोष्टी तश्याच्या तश्या ठेऊन मी तिच्या जवळ जाऊन तिला विचारण्याचे धाडस केलं. धाडसच म्हणावे लागेल कारण अश्या केसेसची मला आधी कधी सवई न्हवती.

मी तिला विचारले ” बाळ तुझा काय Problem आहे, आपण त्याच्यावर solution काढू ” पण काहीही करता ती काहीच बोलायला तयार नव्हती , मी माझ्या परीने सर्व प्रयत्न करीत होतो.

बाळ तू Problem सांगितलं तर आपण Solution काढू , तू तुझे मन मोकळे कर वगरे वगैरे ,” पण ती काहीही सांगत नव्हती मी तिला शेवटी बोललो ” काहीही झाले तरी शेवटी मी पुरुष आहे तू स्त्री आहेस , आपण एक काम करू तू सिव्हीलच्या कोल्हे मॅडम यांच्याशी बोल आपण त्यावर Solution काढू , आज पर्यंत कोल्हे मॅडम यांनी अनेक मुली व मुले यांचे प्रॉब्लेम सोडवले आहेत , मला खात्री आहे त्या तुला १००% मदत करतील आणि आपण तुला यातून बाहेर काढू ” त्या नंतर मी स्वतः सदरहू विद्यार्थिनीला वर्ग क्रमांक ५ मध्ये कोल्हे मॅडम यांचेकडे घेऊन गेलो. त्यांना वर्गाबाहेर बोलावले आणि थोडक्यात सांगितले कि या विद्यार्थिनीला एक प्रॉब्लेम आहे आणि तो आपलयाला तिघांना मिळून सोडवायचा आहे. मॅडम यांनी सिव्हिल विभागातील त्यांच्या केबिन मध्ये तिला बसायला सांगितले आणि lecture संपल्यावर मी येते असे सांगितले. ती सिव्हील विभागात गेली व मी माझ्या वर्गावर Lecture घ्यायला.

मला अपेक्षित होते कि १२३० पर्यंत मला feedback मिळेल पण १३३० झाले तरी मॅडम आल्या नाहीत कि सदर विद्यार्थिनी अली नाही. माझा  डब्बा खाण्याची वेळ झाल्यामुळे मी पण डब्बा खाण्यासाठी गेलो १४०० वाजता परत प्राचार्य केबिन मध्ये आलो तरी काहीही हालचाली दिसल्या नाही. मग मात्र मला जरा मॅटर सिरीयस आहे असे वाटू लागले. शेवटी १४०५ वाजता मॅडम याना त्यांचे घरी Landline वर कॉल केला, मॅडम बोलल्या जस्ट जेवण झाले आहे मी आलेच ….  मॅडम आल्यावर जे सांगितले ते भयंकर होते ” सर ती विद्यार्थिनी जवळ जवळ एक तास काहीही ना बोलता समोर बसून होती, मी माझ्या परीने सर्व प्रकारे समजावण्याचा प्रयत्न केला पण zero रिस्पॉन्स. शेवटी एक तास झाल्यावर बोलली कि मी माझा प्रॉब्लेम तुमच्याशी share करते पण मला प्रॉमिस द्या कि तो तुम्ही कोणालाही सांगणार नाही, अगदी प्राचार्यांना पण सांगणार नाही तरच मी बोलते ” मॅडम बोलल्या माझाही नाईलाज होता मी प्रॉमिस केले आणि मग ती बोलू लागली ( सदर विद्यार्थिनीला दिलेल्या प्रॉमिस मुले प्रॉब्लेम इथे लिहू शकत नाही ). तिचे म्हणणे पूर्णपणे ऐकून मॅडम यांनी तिला त्यांच्या भाषेत Counselling केले . त्या नंतर मी तिला प्राचार्य केबिन मध्ये बोलावले आणि समजुतीच्या दोन गोष्टी सांगितल्या, त्या नंतर तिने मला आणि मॅडमला प्रॉमिसे केले कि आता मी मन लावून अभ्यास करेन आणि वर्गात जाऊन बसली.

दोन दिवसानंतर MSBTE  निकाल लागला आणि मी ऑनलाईन निकाल पहिला सदर विद्यार्थिनीला ७४% मार्क पडल्याचे मी पहिले. त्यानंतर चार दिवसांनी दोन विद्यर्थिनी प्राचार्य केबिन मध्ये आल्या ” सर आम्ही थर्ड इयर संगणक च्या विद्यर्थिनी आहोत माझी बहीण फर्स्ट इयर सिव्हील वर्गात आहे तिला गणिताच्या सरानी वर्गातून हाकलून दिले म्हणून ती घरी गावी गेली आणि आता ती शिकायचे नाही असे म्हणतेय. तिचे नाव काय विचारता तिने उपरोक्त Counselling केलेल्या मुलीचे नाव सांगितले.

मी ताबडतोब गणिताच्या सराना केबिन मध्ये बोलावले, सरांच्या म्हणण्या नुसार सदर  विद्यर्थिनी त्यांना न विचारता परवा  वर्गातून निघून गेली. परत काल उशिरा आली म्हणून मी तिला वर्गातून बाहेर काढले. माझ्या लक्ष्यात आलं कि ह्यात त्या शिक्षकाची कोणती हि चूक नसली तरी हा प्रसंग मार्गी लावणं तेवढं सोप ठरणार न्हवत. त्या मुली ची मानसिकता पाहता त्या विषयाला तसेच सोडून देणं योग्य न्हवते. मी त्या मुलीशी सवांद साधन्या चा प्रयत्न केला.

मी तिच्या आई वडील बहीण यांचेशी चर्चा करून तिला मनवायचा प्रयत्न केला. पण  तिने एकच उत्तर दिले मला डिप्लोमा करायचा नाही.  माझ्या लक्ष्यात आलं होत कि ती तिझ्या त्या वाक्य वरती ठाम होती. मी स्पष्ट विचारले करिअर चे काय ? या वर ती म्हणाली ” सर मी ११-१२ वी करून Engineering करणार आणि सर तुम्ही आणि मॅडम यांनी दिलेल्या सपोर्ट मुळे मी पूर्णपणे प्रोब्लेमच्या बाहेर आलेली आहे आणि  तुम्हाला शब्द देते सध्या माझ्या वर्गात असलेल्या मुली डिप्लोमा करून डिग्रीला येतील तेंव्हा थेट सेकंड इयरला आम्ही एका वर्गात असू. मी जीवनात successful  झाल्या नंतर तुम्हाला नक्की भेटेन , तो पर्यंत बाय “. शेवटी मला आणि कोल्हे मॅडम यांनां याच गोष्टीवर समाधान मानावे लागले कि चला आपण एक जीव वाचवू शकलो

विध्यार्थ्यांची मानसिक समजूत काढणं तितकं सोपं नसते. काही ठिकाणी आई वडील, शिक्षक, मित्र आणि परिवार सगळे हतबल होतात. त्यांच्या बरोबर त्यांच्या हिताचा विचार करून निर्णय घेणे तवेढेच अवघड आहे……  जितके कावळ्याला मडक्यातून दगडे टाकून पाणी काढावयास लागले असावे.

The author is Head of the Department, Civil since 26 years and officiating Principal for more than 15 years

for more such articles visit www.mahaedunews.com. you can also share your experience by sending articles to mahaedunews@gmail.com